Tegoroczne obchody Światowego Dnia Teatru 2024, odbędą się w dniach 27-29 marca 2024 r. w Langfang w Chinach. Od momentu powstania w dniu 27 marca 1962 r. Światowy Dzień Teatru jest sztandarowym wydarzeniem ITI, jednoczącym entuzjastów teatru na całym świecie w świętowaniu nieodłącznej wartości sztuki teatralnej.
W tym roku ITI ma zaszczyt gościć Jona Fosse’a, norweskiego dramaturga i powieściopisarza, a także zeszłorocznego laureata literackiej Nagrody Nobla, który przygotował przesłanie na Światowy Dzień Teatru 2024.
Orędzie Jona Fossego na Międzynarodowy Dzień Teatru 2024
Sztuka to pokój
Każdy człowiek jest niepowtarzalny, a jednocześnie taki sam jak wszyscy inni ludzie. Niepowtarzalność jest zewnętrzna, można ją, rzecz jasna, dostrzec, ale w każdym człowieku istnieje coś wewnątrz, co należy wyłącznie do niego. Możemy to nazwać duszą albo duchem – albo nie musimy nazywać, tylko zostawić. Ale jednocześnie, mimo różnic, jesteśmy sobie równi. Ludzie ze wszystkich części świata są fundamentalnie równi, niezależnie od języka, którym mówią, od koloru skóry i niezależnie od koloru włosów. Może to swoisty paradoks, że jesteśmy jednocześnie równi i różni. Może człow
iek jest paradoksalny w wyniku napięcia między ciałem a duchem, między tym, co najbardziej przyziemne i immanentne, a tym, co transcenduje owe materialne, przyziemne ograniczenia. Ale sztuka, dobra sztuka, w zadziwiający sposób potrafi łączyć to, co niepowtarzalne, z tym, co uniwersalne, ba, potrafi sprawić, by niepowtarzalne, ktoś mógłby powiedzieć „obce”, stało się powszechnie, uniwersalnie zrozumiałe. Tym samym sztuka rozsadza granice między językami, częściami świata, krajami. W ten sposób łączy nie tylko to, co cechuje każdego człowieka, ale również, w nieco innym znaczeniu, to, co cechuje grupy ludzi, na przykład narody. Sztuka nie czyni tego poprzez ujednolicanie wszystkiego, przeciwnie, pokazuje różnice, ba, obcość. W każdej dobrej sztuce właśnie to, co obce, to, czego w pełni nie rozumiemy, a mimo to na swój sposób rozumiemy, co być może można nazwać enigmatycznym, co fascynuje, ba, co tworzy transcendencję, przekroczenie, jest tym, co wszelka sztuka musi w sobie mieć i do czego musi prowadzić. Nie przychodzi mi do głowy lepszy sposób łączenia przeciwieństw niż sztuka. Właśnie ona jest przeciwieństwem gwałtownego konfliktu, który, co zbyt często widzimy, znajduje swoje ujście w destrukcyjnych próbach zniszczenia obcego, tego niepowtarzalnie innego, nierzadko poprzez wykorzystanie najbardziej bestialskich odkryć nowej technologii. Czy to będzie terroryzm, czy to będzie wojna. Bo człowiek ma również swoją zwierzęcą stronę i kiedy napędza go instynkt, wtedy ten drugi, obcy, nie jest postrzegany jako ktoś fascynująco enigmatyczny, ale jako zagrożenie dla własnej egzystencji. Wtedy niepowtarzalność i uniwersalnie pojmowaną różnorodność zastępuje równość kolektywna i to, co inne, stanowi zagrożenie, które trzeba zniszczyć. To, co zewnętrznie inne, na przykład religia albo ideologia polityczna, stają się czymś, co trzeba zwalczyć i unicestwić. Wojna to walka przeciwko temu, co w człowieku najgłębsze, wyjątkowe. I jest to zarazem walka przeciwko wszelkiej sztuce, przeciwko temu, co w sztuce najgłębsze. Postanowiłem mówić o sztuce w ogóle, a nie wyłącznie o sztuce teatru, dlatego że w każdej dziedzinie sztuki, w każdej dobrej sztuce, w jej najgłębszej istocie, chodzi o to samo, chodzi o to, żeby to, co niepowtarzalne, osobliwe, stało się uniwersalne. Sztuka łączy niepowtarzalne z uniwersalnym w swoim wyrazie artystycznym. Nie poprzez usuwanie swoistości, tylko poprzez jej uwydatnianie, aby wyraźnie wybrzmiało to, co obce. To proste. Wojna i sztuka to przeciwieństwa. Wojna i pokój to przeciwieństwa. Sztuka to pokój.
Jon Fosse to słynny norweski pisarz urodzony w 1959 roku. Znany jest ze swojego bogatego dorobku, który obejmuje sztuki teatralne, powieści, zbiory poezji, eseje, książki dla dzieci i tłumaczenia. Styl pisania Fosse’a charakteryzuje się minimalizmem i emocjonalną głębią, co czyni go jednym z najczęściej wystawianych dramaturgów na świecie.
na świecie. W 2023 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla za swoje przełomowe sztuki i prozę, które oddają głos temu, co niewysłowione. Dzieła Fosse’a zostały przetłumaczone na ponad pięćdziesiąt języków i wystawione na ponad tysiącu scen na całym świecie. Jego minimalistyczne i introspektywne sztuki, często graniczące z liryczną prozą i poezją, kontynuują tradycję dramatyczną ustanowioną przez Henryka Ibsena w XIX wieku. Twórczość Fosse’a jest kojarzona z teatrem postdramatycznym, a jego wybitne powieści zostały określone jako postmodernistyczne i awangardowe ze względu na ich minimalizm, liryzm i niekonwencjonalne użycie składni. Fosse zyskał międzynarodowe uznanie jako dramaturg dzięki swojej sztuce Nokon kjem til å komme (1996; Ktoś przyjdzie, 2002), znanej z radykalnej redukcji języka i silnej ekspresji ludzkich emocji. Zainspirowany takimi artystami jak Samuel Beckett i Thomas Bernhard, Fosse łączy lokalne powiązania z modernistycznymi technikami. Jego prace przedstawiają niepewność i wrażliwość ludzkiego doświadczenia bez nihilistycznej pogardy.
W swoich sztukach Fosse często pozostawia słowa lub działania niedokończone, tworząc poczucie nierozwiązanego napięcia. Tematy niepewności i niepokoju są eksplorowane w sztukach takich jak Natta syng sine songar (1998; Night Songs, 2002) i Dødsvariasjonar (2002; Variations on Death, 2004). Odwaga Fosse’a w zagłębianiu się w niepokoje codziennego życia przyczyniła się do jego powszechnego uznania.
Powieści Fosse’a, takie jak Morgon og kveld (2000; Poranek i wieczór, 2015) i Det er Ales
(2004; Alice by the Fireside, 2010), demonstrują jego unikalny język, charakteryzujący się pauzami, przerwami, zaprzeczeniami i głębokimi pytaniami. Trylogia Trilogien (2016) i septologia Det andre namnet (2019; The Other Name, 2020) kontynuują eksplorację przez Fosse’a tematów miłości, przemocy, śmierci i pojednania. Wykorzystanie przez Fosse’a obrazów i symboliki jest widoczne w jego poezji, w tym w zbiorze Sterk vind (2021) i zbiorze poezji Dikt i samling (2021). Przetłumaczył również dzieła Georga Trakla i Rainera Marii Rilkego na język norweski. Ogólnie rzecz biorąc, prace Jona Fosse’a zagłębiają się w istotę ludzkiej egzystencji, dotykając tematów niepewności, niepokoju, miłości i straty. Dzięki swojemu unikalnemu stylowi pisania i dogłębnej eksploracji codziennych sytuacji, stał się wybitną postacią współczesnej literatury i teatru.